Szachy Wikingów

Czy spotkaliście się kiedyś z tą ciekawą grą? Zapraszam do przeczytania artykułu o szachach Wikingów, napisanego przez panią Grażynę z Holandii...

.........................................................

Będąc w 2007 r. na wakacjach w Norwegii trafiliśmy do Borg, gdzie znajduje się Lofotr Viking Museum. W miejscu tym znaleziono najdłuższy dom z VI w., który należał do Wikingów. W sklepiku muzeum można było kupić różne pamiątki. My zdecydowaliśmy się na tzw. szachy Wikingów.

Hnefatafl (Stół królów) jest jedną z najstarszych zrekonstruowanych gier z terenów Europy Północnej, o której wspominał już Earl Rognvaldr Kali:

Umiem grać w tafl, Dziewięć kunsztów znam, Rzadko zapominam run, Znam księgi i kowalstwo, Wiem, jak ślizgać się na nartach, Strzelam i wiosłuję dość dobrze; Każdą z dwóch sztuk znam: Granie na harfie i poezji mowę.

Wg autorów strony Bractwa Wojowników „Kruki” istnieje mnóstwo odniesień do hnefatafl w staroskandynawskiej literaturze, od samej Eddy Poetyckiej do sag o bohaterach. Wikingowie rozmiłowani w grze w zagadki często odwoływali się do Królewskiego Stołu. W grze w zagadki, którą toczył Odyn z królem Heidrekiem pada w pewnym momencie: "Kim są sługi walczące bez broni wokół swego pana, brązowe go chronią, a jasne atakują?" Odpowiedź: to właśnie figury hnefatafl.

Również w archeologii możemy się natknąć na wzmianki o hnefatafl. Na kamieniu runicznym z Ockelbo w Szwecji można zauważyć dwóch mężczyzn balansujących planszą na kolanach.

Często również udawało się znajdować fragmenty planszy na wykopaliskach archeologicznych. Jedna z nich została odkryta na okręcie z Gokstad (ma ona planszę 15x15 pól, a na drugiej stronie inną grę planszową). Znakomita plansza, prawdopodobnie wykonana na Wyspie Man, została znaleziona podczas prowadzenia wykopalisk w Ballinderry w Irlandii. Pierwszym zaś źródłem na temat reguł jest angielski manuskrypt z dworu króla Aethelstana (panował w latach 925 - 940 n.e.), który opisuje planszę i początkowe ułożenie figur w grze zwanej alea evangelii, będącej pochodną hnefatafl.

Tablice do gry wykonywano głównie z drewna. Na starszych tablicach często zamiast pól były linie, a figury umieszczano na ich przecięciach. Późniejsze tablice składały się tradycyjnie z kwadratowych pól. Często pola te posiadały wydrążone wgłębienia aby utrudnić figurom przypadkowe przesunięcie. Figury zaś wykonywano z najróżniejszych materiałów: drewno, kość, szklane paciory. Sam król był większy i wykonywany ze szczególną starannością. Król nosił nazwę Hnefi (czyli król po staroskandynawsku) a figury nazywano Hunns lub Taeflor.

Reguły

• Istnieje wiele odmian hnefatafl. Różnią się one głównie rozmiarami planszy oraz początkowym ułożeniem figur, lecz wszystkie mają pewne wspólne reguły:

• Stół do gry jest kwadratowy, o wymiarach od 7x7 do 19x19 pól. Na środku stołu znajduje się tron (konakis). Tylko król może zajmować tron i rogi.

• Wszystkie figury poruszają się w linii prostej o dowolną liczbę wolnych pól (ruch wieży w szachach).

• Figury nie mogą przeskakiwać nad innymi ani zajmować tego samego pola.

• Figura jest schwytana i usuwana z planszy gdy przeciwnik zakończy swój ruch tak, że znajduje się ona (w pionie lub poziomie) między poruszoną przez przeciwnika figurą i inną jego figurą lub rogiem planszy. Można schwytać więcej niż jedną figurę w jednym ruchu. Figura może się bezpiecznie znaleźć na pustym polu pomiędzy dwiema już stojącymi wrogimi figurami.

• Król jest schwytany, gdy wszystkie cztery pola wokół niego są zajęte przez nieprzyjaciół, lub jest otoczony przez wrogów z trzech stron, a z czwartej znajduje się tron lub brzeg stołu.

• Strona króla (obrońcy) wygrywa, gry król dotrze do któregoś z rogów. Napastnicy wygrywają gdy pochwycą króla.

Różnice w regułach dotyczą następujących kwestii:

•  Zazwyczaj, lecz nie zawsze, strona króla rusza pierwsza.

• Na mniejszych planszach figury mogą przechodzić przez tron. Na większych często może to zrobić tylko król.

• Przy chwytaniu przeciwnika róg może "pomagać" tylko obrońcom, bądź też, zazwyczaj pomaga obu stronom. Jeśli pomaga obu, należy zwrócić uwagę, że król może zostać pochwycony przez dwóch napastników, gdy z pozostałych dwóch stron ma róg i krawędź stołu.

• W niektórych wersjach używano rzutu kostką by decydować, czy ruch ma się odbyć.

W Hnefatafl można zagrać w sieci np. na stronie: irt.org

A poniższych zdjęciach, rodzinna rozgrywka u pani Grażyny...

 

 

Źródła:

1.   Hnefatafl. [dostęp 16 kwietnia 2012 r.] Dostęp w Internecie: http://www.kruki.org/main.php?s=s0701
2. Hnefatafl. [dostęp 16 kwietnia 2012 r.] Dostęp w Internecie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Hnefatafl 
3. Zdjęcie zbliżenia pionków [dostęp 16 kwietnia 2012 r.] Dostęp w Internecie: http://www.stateofplayblog.com/2012/03/tablut-and-hnefatafl-reconstructing.html