Gry planszowe „GĘSI”

Czy spotkaliście się kiedyś z tą tradycyjną grą? Niedawno nasza czytelniczka z Holandii, pani Grażyna, kupiła taką na wyprzedaży.

Pani Grażyna zebrała również wiadomości o historii tej gry i jej zasadach…

Jest to klasyczna gra planszowa, która składa się z planszy, kostki i pionków w różnych kolorach. Celem gry jest w jak najkrótszym czasie ją ukończyć. Nie jest to proste, ponieważ po drodze można trafić na różne miejsca, tj. „studnia” czy „więzienie”, co powoduje cofnięcie pionka lub odczekanie kolejki.

Istnieje wiele plansz, ale ich podział pozostaje niezmienny. „Gęsi” mają 63 pola.

Pola, które mają na każdej planszy specjalne znaczenie to:

numer	nazwa	znaczenie
6	most	Idź do pola nr 12
19	karczma	Tracisz kolejkę
31	studnia	Kto stanie na tym polu musi czekać na następnego gracza i dopiero wtedy może ruszyć dalej
42	Kolczaste krzaki	Wracasz na  pole 39
52	Więzienie	Kto stanie na tym polu musi czekać na następnego gracza i dopiero wtedy może ruszyć dalej
58	Śmierć	Wracasz na początek
63	Koniec	Kto tu dotarł jako pierwszy wygrywa!

Gęś symbolizuje szczęście. W tej grze, jeśli ktoś stanie na polu z rysunkiem gęsi, to może przesunąć swojego pionka jeszcze raz o tyle pól ile wyrzucił kostką.

Gra powstała we Florencji. Franciszek Medyceusz wysłał ją Franciszkowi II, królowi Hiszpanii. Gra trafiła potem do Anglii i Francji. W 1597 r. grę zarejestrowano w Londyńskiej Izbie Handlowej.

W 1640 r. po raz pierwszy "Gęsi" pojawiły się w Holandii. Gra symbolizuje drogę życiową, którą rządzi przeznaczenie.

Plansze do gry często zawierają odniesienia do historii, architektury czy geografii kraju, w którym ją wydano.

Na przykład Pierre du Val, grawer królewski, opracował w 1660 roku planszę do gry w „Gęś” jako "grę Francuzów i Hiszpanów w walce o pokój", w Mediolanie wydano jako dodatek do gazety "La Cicala Politica" planszę do gry w „Gęś” ilustrującą proces zjednoczenia Włoch.

Z kolei włoska plansza z 1809 roku przedstawia wersję historii świata od Adama i Ewy do zwycięstwa Jana III Sobieskiego pod Wiedniem.

W XVI w. była to gra dzieci szlacheckich, ale wkrótce stała się popularna w innych kręgach społecznych. W Holandii wykorzystywana jest często w reklamach.

Najstarsza znana w Polsce plansza do gry w gęś pochodzi z 1721 roku i znajduje się w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej.  Jest to jednak pojedynczy przypadek, kolejne pojawiły się dopiero w połowie XIX wieku.

W 1909 roku lwowscy księgarze Seyfarth i Czajkowski wydali wariant gry w gęś nazwany „Piast”, zabawa historyczna podług Assarmota, w którym na planszy przedstawiono dzieje Polski, począwszy od legendarnych postaci Lecha, Kraka i Popiela, aż po królestwo Kongresowe. 

 

źródło: Ossolineum

W okresie międzywojennym Marian Walentynowicz opracował planszę nazwaną Awantury arabskie, ilustrowaną rysunkami palm i budowli w stylu mauretańskim.

W niemal wszystkich językach nazwa gry to "Gęś" lub „Gęsi”, z wyjątkiem niemieckiego, w którym początkowo przyjęła się nazwa "Affenspiel" (dosłownie: małpia gra).

Gra ma własne strony  w internecie m.in.  Gioco dell'Oca

W 1962 roku Georges Dumoulin wyreżyserował film krótkometrażowy „Le noble jeu de l'oie” poświęcony dziejom gry w gęś. Obraz ten zdobył specjalną nagrodę jury na Festiwalu Filmowym w Tours w 1962 roku.

W wielu utworach kultury są odwołania do gry „Gęś”. Przykładem mogą być:

książka Juliusza Verne „Le Testament d’un excentrique”, w operze komicznej Offenbacha „Piękna Helena” czy w filmie "Le Pont du Nord" w reżyserii Jacques’a Rivette z 1981.

Spekuluje się, że Dysk z Fajstos był pierwowzorem planszy do gry „Gęś”.

A oto ciekawe egzemplarze tej gry:

 źródło: Bromer

 źródło: Gilles Peyrache

źródło: Maison Celeste

 źródło: Gioco dell'Oca

 źródło: beatricemallet.blogspot.com

 ..i jej niemiecka odmiana "Małpy"...

źródło: Europeana